Szałasy pasterskie na polanach gorczańskich

Szałasy pasterskie na polanach gorczańskich (wpisane do rejestru zabytków) na Polanie Gorc Troszacki, Gorc Lubomirski, polana Stawieniec.

Gorc Troszacki – polana na grzbiecie Gorca Troszackiego (1235 m). Położona jest na wysokości 1195-1235 m n.p.m. i ma powierzchnię ok. 6 ha. Od wschodniej strony przylega do niej polana Gorc Porębski, na której znajduje się jeden odremontowany szałas pasterski. Drugi spłonął w 2004 r., prawdopodobnie w wyniku pozostawienia przez turystów niedogaszonego ogniska.

Z Gorca Troszackiego można oglądać widoki na Tatry, Magurę Spiską, Beskid Sądecki, Beskid Wyspowy i liczne szczyty Gorców. Opracowana przez Gorczański Park Narodowy tablica informacyjna zamontowana na polanie zawiera panoramę widokową z opisem szczytów.

Z tablicy tej dowiadujemy się również, że na polanie występuje 10 zbiorowisk roślinnych i liczne stanowiska roślin chronionych. Wiosną na polanie obficie zakwita krokus spiski. Wschodnią część polany porastają ubogie zbiorowiska roślinne z trzcinnikiem owłosionym, a także bogatsze gatunkowo zbiorowiska traworośli z bujnymi kępami silnie trującej ciemiężycy zielonej. Polana przestała być użytkowana pastersko w latach 80. XX w. W wyniku tego jej środkowa część zarosła już borówczyskami i maliniskami. Na polanę przychodzą nocą żerować dziki poszukujące bulw krokusów i pożywnych kłączy innych roślin. W runie traw występują licznie gryzonie, na które z kolei poluje lis i ptaki drapieżne. Nad polaną zobaczyć można czasami szybującego myszołowa, żyje tutaj też rzadki gatunek sowy – puszczyk uralski. Zmierzchem lub o świcie na polanę przychodzą paść się sarny, a nawet jelenie.

Szlaki turystyki pieszej

– żółty z Przełęczy Przysłop przez Polanę Jaworzynka, Podskały, Gorc Troszacki, Kudłoń, Przełęcz Borek i Czoło Turbacza na Turbacz. Czas przejścia z Gorca Troszackiego: do Przełęczy Przysłop 1.5 godz., na Turbacz 2.45 godz., na Kudłoń 15 min.

– zielony, łącznikowy szlak od skrzyżowania z niebieskim szlakiem w dolinie Kamienicy przez polanę Stawieniec i Gorc Troszacki na Kudłoń.

Gorc Porębski, Gorc Lubomirski – polana znajdująca się na zachód od szczytu Gorca Troszackiego. Jest przedłużeniem polany Gorc Troszacki, leży na wysokości 1170–1230 m n.p.m. Rozciąga się z niej bardzo szeroka panorama widokowa, obejmująca niemal cały horyzont. W południowym kierunku widoczne są Tatry, Magura Spiska, Pasmo Lubania i Pasmo Gorca, w północnym kierunku Beskid Wyspowy, po wschodniej stronie Beskid Sądecki i Gorc Kamienicki, po zachodniej dobrze stąd prezentujący się Kudłoń i Turbacz. Polana przestała być użytkowana pastersko w latach 80. XX wieku. W wyniku tego jej zachodnia i środkowa część zarosła już borówczyskami i maliniskami.

Szlaki turystyki pieszej

– żółty z Przełęczy Przysłop przez Polanę Jaworzynka, Podskały, Gorc Troszacki, Kudłoń, Przełęcz Borek i Czoło Turbacza na Turbacz. Czas przejścia z Gorca Troszackiego: do Przełęczy Przysłop 1.5 godz., na Turbacz 2.45 godz., na Kudłoń 15 min

– zielony, łącznikowy szlak od skrzyżowania z niebieskim szlakiem w dolinie Kamienicy przez polanę Stawieniec i Gorc Troszacki na Kudłoń.
Ze szlaków na polanę jest około 50 metrów w kierunku wschodnim.

Stawieniec – polana w Gorcach na południowym stoku Kudłonia (1276 m n.p.m.) w dolinie Kamienickiego Potoku. Dawniej była koszona i wypasana. Przed II wojną światową istniało tutaj wzorcowe gospodarstwo halne, w którym prowadzono doświadczalną hodowlę bydła. Jego zabudowania zostały zniszczone podczas wojennych działań w październiku 1944. Obecnie polana znajduje się na obszarze Gorczańskiego Parku Narodowego i stanowi obszar ochrony ścisłej. Pasterstwo zostało na niej zlikwidowane. Aby jednak nie dopuścić do jej zarośnięcia lasem (ze szkodą dla różnorodności biologicznej), jest ona przez park koszona.

Odosobniona i niewidoczna spoza Gorców polana stanowiła dobre schronienie dla partyzantów w czasie II wojny światowej. Mieli na niej swoje bazy żołnierze AK, a później partyzanci radzieccy.

Na jej terenie znajduje się odbudowana tradycyjna gorczańska bacówka, oraz ruiny drugiej. Wewnątrz odbudowanej bacówki można zaobserwować część roboczą, w której znajduje się wyłożone płaskimi kamieniami palenisko, w którym warzono mleko na ser, a także stół i dwie ławy. Część mieszkalna posiada powałę z desek.

Z polany widoki na południową i wschodnią stronę; na Gorc, Przysłop, polanę Bieniowe i Jaworzynę Kamienicką. Przez środek polany prowadzi szlak turystyczny.

Szlaki turystyki pieszej

– zielony przez Stawieniec i polanę Gorc Troszacki na Kudłoń. Początek szlaku przy drodze leśnej w dolinie Kamienicy (łączy się tutaj ze szlakiem niebieskim prowadzącym przez Papieżówkę i Trusiówkę do Rzek – najbardziej na wschód wysuniętego osiedla Lubomierza). Czas podejścia od Trusiówki na Stawieniec około 2 h.